www.dimosxiromerou.gr
Στις αρχές του 1821 πραγματοποιήθηκε στη Λευκάδα, με πρωτοβουλία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, σύσκεψη στο σπίτι του ποιητή, νομικού και μέλους της Φιλικής Εταιρείας Ιωάννη Ζαμπέλιου. Το θέμα που συζητήθηκε ήταν οι προετοιμασίες για τον ξεσηκωμό της Στερεάς Ελλάδας. Στους συνέδρους αναγγέλθηκε πως έχει καθοριστεί από τη Φιλική Εταιρεία ως ημέρα έναρξης του αγώνα η 25ηΜαρτίου 1821, είδηση που έγινε δεκτή από όλους με ενθουσιασμό. Η ηγεσία του Αγώνα στη Δυτική Στερεά Ελλάδα ανατέθηκε στον Γεώργιο Βαρνακιώτη από τον Βάρνακα Ξηρομέρου.
Ωστόσο, ενώ στην Ανατολική Στερεά και την Πελοπόννησο άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις την προκαθορισμένη χρονική στιγμή, στη Δυτική Στερεά η κήρυξη του Αγώνα καθυστέρησε δύο μήνες. H καθυστέρηση αυτή οφειλόταν στην αναποφασιστικότητα των σπουδαιότερων αρματολών της και κυρίως του Γεωργίου Βαρνακιώτη. Τον δισταγμό αυτόν τον προκαλούσαν οι ισχυρές τούρκικες δυνάμεις που είχαν συγκεντρωθεί και πολεμούσαν εναντίον του Αλή πασά στα Ιωάννινα. Ακόμα, το Βραχώρι ήταν η έδρα των στρατευμάτων και το τουρκικό στρατιωτικό κέντρο της Δυτικής Ελλάδος. Επίσης, ανησυχία στους αρχηγούς προκαλούσαν και οι μέχρι τότε αποτυχίες των Ελλήνων στην Αλαμάνα και την Πάτρα, οι επιτυχίες των Τούρκων στη Βόρεια Πελοπόννησο, καθώς και η ανάμνηση του καταστροφικού ξεσηκωμού των Ορλωφικών, αλλά και ο φόβος μερικών για την απώλεια των προνομίων τους.
Όμως κάποιοι Κλέφτες και Φιλικοί πραγματοποιούσαν ένοπλες επιθέσεις εναντίον οθωμανικών αρχών εκβιάζοντας την έναρξη της επανάστασης. Μια τέτοια ένοπλη επίθεση έγινε στις 5 Μαρτίου 1821 από τον οπλαρχηγό του Ζυγού Δημήτριο Μακρή, ο οποίος επιτέθηκε στο απόσπασμα των Τούρκων που μετέφερε το χαράτσι από το Μεσολόγγι στη Ναύπακτο. Ο Μακρής, με 28 παλικάρια, έστησε ενέδρα στους Τούρκους στη Σκάλα του Μαυρομάτη, σε ένα δύσβατο σημείο της Βαράσοβας μετά το χωριό Περιθώρι. Μόλις οι Τούρκοι μπήκαν στο στενό πέρασμα ο Μακρής με τα παλικάρια του τους επιτέθηκαν και τους σκότωσαν όλους, εκτός από έναν, ο οποίος γύρισε στο Μεσολόγγι και ανέφερε το γεγονός. Η επίθεση αυτή ήταν μια προπαρασκευαστική επαναστατική κίνηση και τελούσε σε γνώση των Μεσολογγιτών προεστών και του οπλαρχηγού του Βλοχού Αλεξάκη Βλαχόπουλου.
Μετά την έναρξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, με την επίθεση εναντίον των Τούρκων της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821, ο Χουρσίτ πασάς διέταξε τον Ομέρ Βρυώνη να περάσει από την Ανατολική Ελλάδα στην Πελοπόννησο για να καταπνίξει την Επανάσταση. O Ομέρ Βρυώνης έδωσε εντολή στην τουρκική αρχή του Βραχωρίου να ζητήσει από τους Έλληνες οπλαρχηγούς της Δυτικής Ελλάδος να περάσουν στην Πελοπόννησο και να ενωθούν μαζί του για να χτυπήσουν τους επαναστατημένους Έλληνες. Όταν οι οπλαρχηγοί της Αιτωλοακαρνανίας έλαβαν αυτή την εντολή, δηλαδή να εκστρατεύσουν εναντίον των ομοεθνών τους, οι προεστοί και οι οπλαρχηγοί του Ξηρομέρου και της Βόνιτσας, με επικεφαλής τον πρωτοκαπετάνιο του Ξηρομέρου Γεώργιο Βαρνακιώτη, συνήλθαν σε μυστική σύσκεψη στο Λουτράκι Κατούνας (μάλλον στις αρχές Μαΐου). Στη σύσκεψη αυτή αποφάσισαν να ξεσηκωθούν και αυτοί, όπως είχαν κάνει πριν δύο μήνες οι Πελοποννήσιοι. Στη σύσκεψη πάρθηκε επίσης η απόφαση για εισφορά χρημάτων από τα χωριά και τα Μοναστήρια της περιοχής. Κατόπιν ενημέρωσαν κρυφά τον πληθυσμό και άρχισαν να προετοιμάζονται και να σχεδιάζουν τις επόμενες κινήσεις και δράσεις τους.
Ο Θεοδωράκης Γρίβας, ύστερα από τη συνάντηση στο Λουτράκι, έμαθε πως ένα απόσπασμα Τούρκων ιππέων κατέβαινε από την Αμφιλοχία προς το Αγρίνιο. Έσπευσε με τους άνδρες του και πρόλαβε τους Τούρκους στη Λάσπη. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκαν όλοι οι Τούρκοι. Η μάχη κρατήθηκε μυστική από τους Τούρκους, αφού θάφτηκαν όλα τα πτώματα. Η πράξη αυτή του Θ. Γρίβα πρέπει να θεωρηθεί η πρώτη επαναστατική ενέργεια στην Ακαρνανία!
Επίσης στις 20 Μαΐου πάρθηκε η απόφαση των στρατιωτικών αρχηγών Θ. Ραζηκότσικα, Π. Παπαλουκά και Α. Καψάλη να επιτεθούν με τη βοήθεια του Δ. Μακρή στο Μεσολόγγι, ενθαρρυμένοι από την εμφάνιση μιας κοινής υδραιοσπετσιώτικης μοίρας με 14 πλοία στον Κορινθιακό κόλπο και τον αποκλεισμό της Ναυπάκτου. Ωστόσο οι Τούρκοι του Μεσολογγίου αποσύρθηκαν στο Βραχώρι, κατόπιν συμφωνίας με τους Έλληνες συμπατριώτες τους. Στο Βραχώρι αποσύρθηκαν και όλοι οι Τούρκοι του Αιτωλικού, αφού παρέδωσαν τα όπλα τους στον Μακρή.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΟΝΙΤΣΑΣ.
Ο Γεώργιος Ν. Βαρνακιώτης, ως αρχιστράτηγος, εξέδωσε στις 25 Μαΐου 1821 Επαναστατική Προκήρυξη με την οποία κηρυσσόταν και ουσιαστικά άρχιζε η επανάσταση στη Δυτική Στερεά Ελλάδα.
Παραθέτουμε τη Διακήρυξη που υπογράφεται από τον αρχιστράτηγο της Δυτικής Στερεάς:
«Τιμιώτατοι αδελφοί μου προεστώτες και λοιποί πάντες μεγάλοι και μικροί συμπατριώτες Ξερομερίται, σας ασπάζομαι αδελφικώς.
Σας φανερώνω, ότι έως σήμερον επροσπάθησα καθ' όλους τους τρόπους, δια να φυλάξω από κάθε ενόχλησιν και κίνδυνον την πατρίδα μας, και δεν άφησα πράγμα, όπου δεν επιχειρίστηκα, καθώς νομίζω να σας είναι γνωστό. Πλην οι εχθροί μας, βιαζόμενοι από την καταστροφήν της τύχης των και από την φυσικήν λύσσαν της προς ημάς κακίας των, απεφάσισαν να ξεθυμάνουν τα πείσματα προς ημάς και να χορτάσουν από το αίμα μας, καταφρονώντας το ετιάτι* μας και την προς αυτούς εμπιστοσύνην μας, καθώς από γράμματα σημερινά, όπου μας έπεσαν εις τα χέρια, εβεβαιώθην, ότι έστειλαν δια πέντε χιλιάδες ασκέρι να έλθη και ημάς να κατακόψη, και τα φαμελιάς μας να σκλαβώσει και το τίποτε μας να διαρπάση. Τούτο το εβεβαιώθην σωστότατα και το χρέος της πίστεως και ο πατριωτισμός δεν με αφίνουν πλέον να το υποφέρω, και απεφάσισα με την χύσιν του αίματός μου να βεβαιώσω την προς τη πατρίδα αγάπην και ελευθερίαν του γένους μας, αγροικήθηκα με όλους τους άλλους Ναχαελίδας,** και όλοι, μεγάλοι και μικροί, προθυμότατοι να χύσουν το αίμα των δια την ελευθερίαν της πατρίδος, αναμένουν το εδικό μας φέρσιμον.
Σας ειδοποιώ λοιπόν, ότι έφθασεν η στιγμή να αποτινάξωμεν τον τόσον βαρύνζυγόν, να λείψετε όλοι σας από τα δυσβάστακτα δοσίματα, από ταις ανυπόφοραις αγγαρείας, από την καταφρόνησιν της τιμής και θρησκείας μας, και από τον επικείμενονκίνδυνον της ζωή μας. Όλη η Τουρκιά κατατρομασμένη και κατατροπωμένη από τα άρματα του γένους μας, ενός ολίγου κλίνουν τον αυχένα προς ημάς, θεία βουλήσει. Δόσατεπίστιν εις τα αδελφικά μου λόγια· και, όσοι πιστεύετε την αγίαν Τριάδα και τον τίμιον Σταυρόν, εις τον οποίον εξαπλώθει ο Ιησούς Χριστός δι' ημάς, ετοιμασθήτε πάραυτα, όπως ημπορέση καθείς, με άρματα, με μπαρούταις και άλλαις προβλέψεις, και εις την παραμικράνφωνήν, όπου σας κάμω, αμέσως να τρέξετε οι άξιοι και πιστοί, να με ευρήτε, δια να ανταμωθώμεν όλοι και να κάμωμεν, καθώς έκαμαν και κάμουν όλοι οι άλλοι αδελφοί μας, να ελευθερώσωμεν την πατρίδα, να ζήσωμεν εις το εξής πάντη ελεύθεροι, και να τιμηθώμεν παρά Θεού και παρά του γένους όλου.
Δεν πιστεύω, κανένας να αψυχήση τον εαυτόν του, όταν βλέπη εμέ τον ίδιον αρχηγόν σας εις τον κίνδυνον, όπου δια την ιδικήν σας ελευθερίαν αφιερώνω την ζωήν μου εις την θεϊκήν θέλησιν. Μη καταδεχθήτε να μείνετε κατώτεροι των άλλων Ναχαελίδων· ότι τι μένει και δι' εσάς και δι' εμέ; Ας αποφασίσωμεν ο καθένας με την ιεράναπόφασιν, ή ελευθερία, ή θάνατον, να βεβαιώση το ελληνικόν όνομά του. η νίκη μας είναι βεβαία· φθάνει μόνον η απόφασίς μας να δείξη την προθυμίαν της φιλογενείας, και σας υπόσχομαι αναμφιβόλως την ελευθερίαν μας.
Ο Μοριάς ελευθερώθη διόλου. Ο Ναύπακτος καταπολεμείται δια ξηράς και θαλάσσης από τα ελληνικά πλοία, και αύριν εξάπαντος παραδίδεται εις την εξουσίαν των αδελφών μας ομογενών. Αι δυο χώραι Μεσολόγγι και Ανατολικόν εκηρύχθησαν ελεύθερα και Τουρκί δεν έμεινε ουδ' ένας. Ο αρχηγός του Γένους μας πρίγκιψ Υψηλάντης εκυρίευσε την Ανδριανά με το πυρ και την μάχαιραν, και εντός ολίγου εμβαίνει και εις αυτήν την Κωνσταντινούπολιν. Όλα τα άλλα βιλαέτια ελευθερώθησαν από τους εχθρούς και προχωρούν νικηταί και τροπαιούχοι. Και ημείς υποφέρομεν πλέον; πώς είναι δυνατόν να μας ονομάσουν άνδρας και υιούς Ελλήνων; Όχι! Όχι! ή ελευθερία ή θάνατος.
Πανοσιώτατοι καθηγούμενοι και αιδεσιμώτατοι ιερείς, το πρώτον έργον της φιλογενείας σας θέλει είναι η ακατάπαυστος προς Θεόνδέησίς σας και παράκλησις δια την του γένους ελευθερίαν και φύλαξιν και των τυράννων μας καταστροφήν.
Το Αον έτος της Ελευθερίας, 25 μαΐου, Ξηρόμερον.
αδελφός σας
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΡΝΑΚΙΩΤΗΣ»***
* Το ετιάτι: η υποταγή των Ελλήνων
** Ναχαελίδες: οι στρατιωτικοί αρχηγοί των Ελλήνων
*** Πηγή: Απ. Δασκαλάκης. Κείμενα-Πηγαί της ιστορίας της Επανάστασης: προκηρύξεις της ελευθερίας, Αθήνα, 1966, τ. Α΄, σ. 166-168, βλ. και 467.
Αμέσως μετά ακολούθησε η μεγάλη πολιορκία και η άλωση του Βραχωριού (Αγρινίου).
Σύμφωνα με τον ιστορικό Σπυρίδωνα Τρικούπη, η ημέρα που ορίστηκε για την έναρξη της επίθεσης ήταν η 28ηΜαΐου 1821. Ήδη από τις δύο προηγούμενες μέρες (26 και 27 Μαΐου) οι οπλαρχηγοί της περιοχής είχαν πάρει τις θέσεις τους στις προσυμφωνημένες τοποθεσίες. Ο Δημήτρης Μακρής, ο Θανάσης Ραζηκότσικας και ο Κώστας Γκολφίνος με 700 Μακρύνειους, Μεσολογγίτες και Αιτωλικιώτες αντίστοιχα «έπιασαν» τα γεφύρια του Αλάμπεη. Ο Σιαδήμας με 500 Θέρμιους και Τριχώνιους, μαζί με 200 ακόμα Ακαρνάνες και με καπετάνιο τον Θοδωράκη Γρίβα «στάθηκαν» στο Ντουγρί, ενώ ο Αλεξάκης Βλαχόπουλος και ο Γιώργος Τσόγκας με 500 Βλοχαΐτες και Ακαρνάνες στρατοπέδευσαν στον Παλιόπυργο ή Παλιόκαστρο, ο οποίος βρίσκεται στο ύψωμα της σημερινής Βλαχέρνας. Μαζί τους «στάθηκε» και ο οπλαρχηγός της Βελούτσας Γιαννάκης Στάικος, ενώ από τα βορειοδυτικά της πόλης έφθασε ο Ανδρέας Ίσκος. Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1821 ο κλοιός γύρω από το Βραχώρι είχε ολοκληρωθεί και τα χαράματα της ίδιας νύχτας άρχισε γενική επίθεση απ' όλες τις πλευρές. Οι επιθέσεις των Ελλήνων πολιορκητών επαναλήφθηκαν με μεγαλύτερη ένταση, γιατί στις 30 Μαΐου ήρθαν νέες ενισχύσεις με τον Γιώτη Βαρνακιώτη, αδελφό του Γεωργίου. Στις 3 Ιουνίου στο στρατόπεδο των πολιορκητών κατέφτασε και ο Γεώργιος Βαρνακιώτης, ο οποίος είχε οριστεί ως επικεφαλής της επιχείρησης, με μεγάλη δύναμη Ξηρομεριτών. Έτσι η δύναμη των πολιορκητών έφτασε περίπου τις 4.000.Η κατάληψη του Βραχωρίου (Αγρινίου) ολοκληρώθηκε στις 11 Ιουνίου 1821.
Μετά την απελευθέρωση του Βραχωριού στις 11 Ιουνίου και του Ζαπαντιού (Μεγάλης Χώρας) στις 26 Ιουλίου οι Τούρκοι εκδιώχτηκαν από την Αιτωλοακαρνανία και πέρασαν στην περιοχή της Άρτας, εκτός από μερικούς που είχαν κλειστεί στο φρούριο της Βόνιτσας και πολιορκούνταν από τον Γεώργιο Τσόγκα και άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς.
Η κατάληψη του Βραχωριού καταξίωσε τους γενναίους πολιορκητές του και δημιούργησε προϋποθέσεις να καταστεί το Βραχώρι, έστω και για λίγο, ο πρώτος πυρήνας της πολιτικής ζωής του επαναστατημένου Έθνους στη Δυτική Στερεά. Οι προεστοί και οι οπλαρχηγοί της Δυτικής Στερεάς, με πρωτοβουλία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, συνέστησαν στο Βραχώρι (Οκτώβριο-Νοέμβριο 1821) τη Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος που ανακήρυξε στρατηγό του αγώνα στην περιοχή (22 Φεβρ. 1822) τον Γεώργιο Βαρνακιώτη.
Με την επαναστατική διακήρυξη του Γεωργίου Βαρνακιώτη ουσιαστικά άρχισε η Επανάσταση στη Δυτική Στερεά, όπως ήδη αναφέραμε. Για τούτο η Επιτροπή για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 πρότεινε στον Δήμο Ξηρομέρου την «καθιέρωση της 25ης Μαΐου κάθε έτους, ως ημέρας τοπικής γιορτής, ιστορικής σημασίας και ημέρα αργίας για τον Δήμο».
Με την απόφαση 33/2021 η πρόταση εγκρίθηκε ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο Ξηρομέρου.
Το πρόγραμμα των εορταστικών εκδηλώσεων θα καταρτίζεται με απόφαση του Δημάρχου Ξηρομέρου.
Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ
ΓΙΑ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΤΟΥ 1821
