Έχουμε ιδιαίτερο χρέος ως Αιτωλοακαρνάνες να αποδώσουμε τον απαιτούμενο φόρο τιμής σε όλους όσοι, πολέμησαν και θυσιάστηκαν στη διετή περίπου Β΄ πολιορκία της πόλης του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού (Αιτωλοακαρνάνες, Σουλιώτες και άλλους Ηπειρώτες, Μακεδόνες κ.ά) και μεταξύ αυτών στους ηρωικούς άνδρες από τη Σαμαρίνα. Ιδιαίτεροι μνεία αξίζει στους Σαμαριναίους...
που ξεκίνησαν από τη Σαμαρίνα Γρεβενών πεζή και να βοηθήσουν το πολιορκημένο Μεσολόγγι και η πορεία και ο αγώνας τους πήρε θρυλικές διατάσεις και έγινε αρχικά μοιρολόι και αργότερα τραγούδι. Η απήχηση του σκληρού αγώνα των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι έκανε πολλούς Έλληνες από διάφορα μέρη να προστρέξουν σε βοήθειά τους έστω και την τελευταία στιγμή. Με αρχηγό τον Δημήτρη Φλώρο οι 120 Σαμαριναίοι έφτασαν στο πολιορκημένο Μεσολόγγι τον Μάρτιο του 1826 και μπήκαν στην πόλη. Πολεμούσαν δίπλα στην τάπια του Μακρή.
Κατά την έξοδο του Μεσολογγίου η Μακεδονική Φρουρά ήταν η εμπροσθοφυλακή των πολιορκημένων, μαζί και οι άνδρες από τη Σαμαρίνα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να έχουν και τα περισσότερα θύματα από τα πυρά των Τούρκων και των Αρβανιτών.
Στο Μεσολόγγι έπεσε ο αρχηγός τους Μίχος Φλώρος και αρκετοί ακόμα Σαμαριναίοι. Επέζησαν μόνον 33, οι οποίοι, μετά από κακουχίες έφτασαν ταλαιπωρημένοι στη Σαμαρίνα και μετέφεραν τα άσχημα νέα. Εκτός από τον καπετάνιο τους η παράδοση διασώζει ακόμα τα ονόματα μερικών από αυτούς τους ηρωικούς αγωνιστές (Ζήσης Χατζημάτης, Ηλίας Μανάκας, Μακρής, Αβραμούλης, Συράκος, Μπούσιας, Γιολδάσης και Τζήμου).
Για το τραγούδι ο θρύλος αναφέρει πως ο καπετάνιος Μίχος Φλώρος, βαριά τραυματισμένος, έδωσε στα παλικάρια ως τελευταία του επιθυμία τα λόγια του τραγουδιού «Παιδιά της Σαμαρίνας». Οι σύντροφοί του έγραψαν τα λόγια του στις φουστανέλες τους για να μην χαθούν. Αυτά κατόπιν έγιναν μοιρολόι που το τραγουδούσαν και σε πολλά άλλα μέρη. Αργότερα επενδύθηκε και με μουσική. Μια άλλη παράδοση αναφέρει πως όταν τους είδε μια γυναίκα στη Σαμαρίνα τους φώναξε: «παιδιά της Σαμαρίνας γιατί είστε λερωμένα;».
«Κι εσείς παιδιά μωρέ κλεφτόπουλα.
Παιδιά της Σαμαρίνας, μωρέ παιδιά καημένα.
Αν πάτε, πά – μωρ’ πάνω στα βουνά,
ψηλά στη Σαμαρίνα μωρέ παιδιά καημένα.
Τουφέκια να μωρέ να μη ρίξετε.
Τραγούδια να μην πείτε μωρέ παιδιά καημένα.
Κι αν σας ρωτήσει μωρέ η μάνα μου,
η δόλια η αδερφή μωρέ παιδιά καημένα.
Μην πείτε, πεί – μωρέ πως εχάθηκα.
Πως είμαι σκοτωμένος μωρέ παιδιά καημένα
Μα πείτε πως παντρεύτηκα πήρα καλή γυναίκα…».
Ο αγώνας των Σαμαριναίων στο Μεσολόγγι αποτελεί θέμα της ταινίας «Εξοδος 1826» του Βασίλη Τσικάρα.
Το 2007 τοποθετήθηκε στον Κήπο των Ηρώων στο Μεσολόγγι, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Μεσολογγίου, μνημείο των πεσόντων Σαμαριναίων. Ενώ η πόλη της Σαμαρίνας λαμβάνει μέρος στις ετήσιες εκδηλώσεις της Εξόδου του Μεσολογγίου.
Πηγές: Παπαδημητρίου Απ. Ι. Σελίδες από την ιστορία των Γρεβενών. Γρεβενά, 2014. "Παιδιά της Σαμαρίνας: Η αληθινή ιστορία και ο μαρτυρικός θάνατος των Ελλήνων ηρώων πίσω από το θρυλικό τραγούδι". Χριστίνα Προφαντή, 07/09/2020, www.enimerotiko.gr
Γεώργιος Σπ. Μπαρμπαρούσης
